Aşılama

İntrauterin İnseminasyon (IUI) Nedir?
Erkek partnerden genellikle tüp bebek merkezinde mastürbasyon yolu ile alınan spermin birtakım işlemlerden geçirilerek yumurtlama döneminde kadının vajina, rahim ağzı ya da rahiminin içerisine verilme işlemine intrauterin inseminasyon ya da halk arasında aşılama (IUI) denir. Aşılamada amaç spermlerin en çok elendiği rahim ağzını atlayıp direk rahim içine yüksek sayıda hareketli spermleri, başka bir değişle oosite mümkün olan en yakın mesafeye bir kateter aracılığı bırakmaktır.

Aşılama Kimlere Yapılır?

  • Sperm sayı yetersizliği veya hareketsizliği olan hastalarda
  • Penisin sertleşmesi yani ereksiyon bozuklukları yaşanan durumlarda
  • Boşalmanın penis ağzı yerine zıt yönde idrar kesesi içine olması durumunda (retrogadejekülasyon)
  • Rahim ağzında mevcut problemlerde
  • Hafif veya orta seviyede endometriozisi olan hastalarda
  • Sebebi açıklanamayan kısırlık yaşamakta olan hastalarda (En çok aşılama bu grupta yapılır)

Aşılamanın uygulanabilmesi için hastanın mutlaka en az bir tüpünün açık olması, sperm hücrelerinin yeterli sayı, hareket ve normal görünümde olması ve kadın hastanın yumurtlamasının sağlanabilmesi gerekir.

İntrauterin İnseminasyon (Aşılama) Kimlere Yapılmaz?

  • Servikal atrezi denilen rahim ağzının doğuştan kapalı olması.
  • Servisit, endometrit gibi rahim ağzı ve rahim içi iltihaplanma durumları.
  • Çift taraflı tüp tıkanıklığı.
  • Ciddi oligospermi yani sperm sayı azlığı.
  • 35’in üzerindeki kadın yaşı.
  • 3 ve üzerinde yumurta oluştuğunda yapılmamalıdır.

Aşılama Tedavi Basamakları

  1. Ovulasyon indüksiyonu (Yumurtaların uyarılması) ve takibi; Yumurtaların uyarılması için dışarıdan hap ya da iğneler verilir. Nadiren hiçbir ilaç vermeden hastanın doğal siklusunda, kendiliğinden oluşan yumurta da kullanılabilir. Yumurta gelişimi takibinde ultrasonografi ve hormon analizi kullanılır. Ultrasonografi ile yumurta hücresinin boyutları gün aşırı takip edilir. Hormon analizinde ise östrojen ve LH hormonlarının ölçümleri yapılmaktadır. Östrojen hormonunun artması, sağlıklı bir follikül gelişimini göstermektedir. LH hormonu ise yumurtlama döneminde ani bir yükselme göstererek follikülün çatlamasına ve yumurta hücresinin serbestleşmesine sebep olmaktadır. Serbestleşen yumurta hücresi tüplere geçtikten sonra sperm hücresi tarafından döllenir. LH hormonundaki beklenmeyen bir yükseliş yumurtanın erken çatlamasına ve aşılama işleminin yapılamamasına sebep olabileceğinden bu ölçümler takipte çok büyük önem taşır.
  2. Yumurtlama Zamanının Belirlenmesi; Yumurta hücresini bulunduran yapının (follikül) ultrason ölçümünde 18 – 20 mm’ye ulaştığında, hCG hormonu içeren çatlatma iğneleri yapılır. Çatlatma iğnesinden 32-36 saat sonra aşılama gerçekleştirilir.
  3. Aşılama; Aşılamanın yapılacağı saatten 1-2 saat önce erkek eşten, tüp bebek merkezinde, mastürbasyon yolu ile alınan sperm numunesi bir dizi işlemden geçirilir. Takiben yumurta hücresini dölleme ihtimali en yüksek olan sperm hücreleri ayrılarak kateter adı verilen plastik bir kanül içine konulur. Bu sırada anne adayı tüp bebek merkezinde jinekolojik masaya muayene olacakmış gibi hazırlanır. Vajinal spekulum yerleştirilir. Sperm içeren kateter ile rahim ağzı kanalından geçilerek rahim içine ulaşılır ve hazırlanan spermler rahim içerisine enjekte edilir. Anestezi gerektirmeyen ve ağrısız bir işlem olan aşılama, ortalama 10 ile 15 dakika arasında sürer. İşlem sonrası hastaların en az 10 dakika kadar, dizlerini bükerek sırt üstü yatması sağlanır. İşlem uygulanan kişiler işlemin tamamlanmasının ardından rahatlıkla günlük yaşamlarına dönebilirler. Aşılamadan 12 gün sonra kanda gebelik testi yapılır.

Tedavinin Riskleri

  • Çoğul gebelik; Aşılama işlemi için kullanılan ilaçlar yumurtalıklarda birden fazla yumurta hücresini bulunduran yapının (follikül) gelişimine sebep olabileceğinden çoğul gebelik oranında bir artış olabilmektedir.
  • Enfeksiyon; Bunu engellemek için işlemin steril şartlarda ve uygun ortamda yapılması gerekir.

Başarı Şansı
Aşılama tedavisinin başarı şansı, tedavi başına %11-14 civarındadır. Bu oran sperm donör kullanımında %14-17’dir. Eğer erkek partnerin sperm sayısı normal sınırlar içerisindeyse ve kadının tüpleri sağlıklı ise bu şans bir yıl içerisinde birkaç denemeden sonra %50 civarına kadar ulaşabilir. Ortalama olarak 3-4 aşılama siklusu denendikten sonra başarılı olunamazsa hastalara tüp bebek tedavisi tavsiye edilmektedir.

Öneriler

  • Yumurtlama dönemine yakın zamanlarda ağrı kesiciler çok gerekmedikçe kullanılmamalıdır. Birçok ağrı kesici yumurtlamayı olumsuz yönde etkiler.
  • Tedavi sürecinde cinsel hayata devam edilebilir.
  • Eğer sürekli kullandığınız bir ilaç var ise tedavinizin başlangıcında lütfen doktorunuza bildiriniz. Doktorunuzun bilgisi olmadan kesinlikle ilaç kullanmayınız. Radyasyondan uzak durunuz (röntgen filmi vb.).